TOPLUMUMUZUN ÖNEMLİ BİR SORUNU: BOY KISALIĞI ve GELİŞME GERİLİĞİ

 

Boy kısalığının nedenleri arasında genetik yapı, yapısal boy kısalığı ve patolojik boy kısalığı sayılabilir. Patolojik boy kısalıklarının en önemlileri ise büyüme hormonu eksikliği, tiroid bezinin az çalışması ve erken başlayan ergenliktir.

 

BÜYÜME, GELİŞME ve DEĞİŞİM

 

Çocukları erişkinlerden ayıran en önemli özellik devamlı bir büyüme, gelişme ve değişim sürecinde olmalarıdır. Büyüme ve gelişme; genetik faktörlerin yanısıra hormonlardan, büyüme faktörlerinden, iç ve dış ortam faktörlerinden etkilenir. Doğumdan 6-8 ay sonra beyindeki hücre artışı tamamlansa da iskelet, kas ve yağ dokusundaki artış yıllarca devam eder. Kas ve iskelet sistemi, kalp, dalak, karaciğer,böbrekler gibi birçok organ ve dokunun büyümesi normal büyüme eğrisini izler. Sinir, lenf ve genital organların büyümesi ise kendilerine özgüdür. Büyüme ve gelişme sürecinde belli bir sıra vardır. Başlangıçta en hızlı büyüyen kısım baş iken ilk 6 aydan sonra göğüs çevresi hızla büyür. 9-12 aydan sonra ise kollar ve bacakların büyümesi ön plandadır. Ergenlikteki boy sıçramasından önce ayak ve bacak uzunluğunda artış gözlenir.

 

Bugün artık birçok ülkede eski yıllara oranla beslenmenin ve hijyenik koşulların daha iyi olması ile çocukların büyüme ve gelişme potansiyellerinin arttığını görüyoruz. Ancak gene de bazı nedenlerden dolayı büyüme iyi olamayabilir. Büyümenin intrauterin dönemde yani daha anne karnında iken başladığı bilinmektedir. Bu dönemde genetik bazı faktörler ve hormonlar ile büyüme faktörleri ile rahim içi ortam faktörleri, gebe iken annenin geçirdiği enfeksiyonlar, annenin aldığı ilaçlar, radyasyon ve sigara kullanımı büyümeyi etkileyen en önemli faktörlerdir.

 

 

BOY KISALIĞI VE GELİŞME GERİLİĞİNİN EN ÖNEMLİ NEDELERİ

 

• Post-natal dönemde yani doğum sonrası genetik faktörler,
• Beslenme,
• Hormonal faktörler,
• Kronik hastalıklar ve
• Psikolojik faktörler

en önemli boy kısalığı ve gelişme geriliği yapan nedenlerdir.

 

BOY KISALIĞI TEDAVİSİ

 

Boy kısalığı şikayeti olan çocukların ebeveynleri çok geç kalmadan mutlaka çocuk endokrinoloji hekimine başvurmalıdırlar. İlk başvuruda detaylı bir öykü alındıktan sonra antropometrik ölçümler yapılır. Bu ölçümlerde çocuğun boyu, kilosu, baş çevresi, oturma yüksekliği, anne-baba boyu gibi bazı ölçümler yapılır ve bu değerlerin standart değerlere göre hangi persentilde olduğu değerlendirilir. 3.persentilin altında olanlar mutlaka daha ileri tetkiklerle incelenmeli ve hastanın kemik yaşı da değerlendirilerek boy kısalığının genetik olup olmadığı veya hormonal nitelikte olup olmadığı hakkında fikir edinilmelidir.

 

 

Boy kısalıkları aşağıdaki şekilde sınıflandırılabilir:

 

1.Normalin varyanti kısalıklar: Genetik (ailesel) boy kısalığı ve Yapısal boy kısalığı

 

2. Patolojik boy kısalıkları: Orantısız boy kısalıkları (Kemik hastalıkları, raşitizm, Radyasyona maruz kalma) ve Orantılı boy kısalıkları (Hamilelikteki  sorunlar yüzünden oluşanlar, kromozomal hastalıklar, sendromlar, endokrin bozukluklar, kötü beslenme, kronik hastalıklar, sevgi yoksunluğu)

 

​

 

Genetik boy kısalığı olanlarda özellikle anne ve/veya babanın boylarının kısa olduğu görülür. Normal sağlıklı olan bu çocuklarda ergenlik de normal yaşlarda başlar ve devam ederek büyüme tamamlanır.

 

Yapısal boy kısalığı olan çocuklarda ise anne ve/veya baba boyları normaldir. Ancak, bu çocuklarda büyüme çağında boy akranlarına göre alt sınırda olup ergenlik kızlarda 16, erkeklerde 18 yaşına ulaşıncaya kadar gecikebilir. Bu tip boy kısalığında erkek çocukları baba, kız çocukları ise annelerinin büyüme çizgisini takip eder. Sonuç olarak, çocukluk çağında akranlarına göre boyu kısa olan bu çocuklarda ergenlik geç te olsa başlar ve bu çocuklar genetik potansiyelllerine göre erişkin yaşamda normal boylarına ulaşmış olurlar.

 

BOY KISALIĞININ DİĞER NEDENLERİ

 

Boy kısalığının diğer nedenleri arasında beslenme bozuklukları, hormonal ve genetik nedenler gelmektedir. Beslenme bozuklukları arasında dengesiz beslenme, proteinden yetersiz beslenme, tahıllı gıdaların neden olduğu barsak hastalığı, düşük kalorili beslenme sayılabilir. Hormonal nedenler arasında ise en sık olarak tiroid bezinin normalden az çalışması, büyüme hormonu eksikliği (hipofizer cücelik), kortizon hormonun fazlalığı sayılabilir.

 

Sonuç olarak; Eğer çocuğunuzda boy kısalığı veya büyüme geriliği olduğunu düşünüyorsanız çocuğunuzda yukarıda sözünü ettiğimiz boy kısalığı nedenlerden bir tanesinin teşhisinin konması için mutlaka bir çocuk hekimine tercihen bir çocuk endokrinoloji uzmanına başvurunuz.